In deze dagen rond Kerst staan we stil bij het Kindje Jezus in de kribbe in Bethlehem. De Zoon van God Die Mens werd en naar deze wereld kwam. Maarten Luther zegt: ‘In het Oude Testament ligt Christus in doeken gewikkeld in de kribbe.’ Luther bedoelt hiermee dat Jezus Christus in de Schriften van het Oude Testament verborgen ligt. In het Oude Testament is de naam Jezus Christus niet letterlijk te lezen, maar toch wordt er over Hem gesproken. Maar hoe dan? Dat is een vraag die veel theologen bezighoudt, maar die ook bij u of jou kan spelen.
Een mooi onderwerp om een scriptie over te schrijven. In mijn onderzoek heb ik me gericht op de prediking over Jozef, de Jozef uit Genesis 37-50 welteverstaan.De vraag werd gesteld: ‘Op welke manier wordt er in preken over Jozef een lijn getrokken naar de Heere Jezus?’ Dit is onderzocht door verschillende preken uit de prekenserie Uit de Levensbron te bestuderen. Het zijn preken over de Jozefgeschiedenis: over Genesis 37 (het begin van de geschiedenis van Jozef), Genesis 41 (het keerpunt in de geschiedenis van Jozef) en Genesis 45 (Jozef die zich bekendmaakt aan zijn broers).
Al gauw werd duidelijk: wat kun je over hetzelfde Schriftgedeelte toch verschillend preken! Ook worden er verschillende manieren gebruikt om bij Christus uit te komen.Elke predikant verwijst naar Jezus Christus in zijn preek, maar de ene predikant trekt veel vaker een lijn naar Hem dan de andere. Enkele mooie voorbeelden wil ik u niet onthouden:
- ‘Zoals Jozef zijn vader Jakob gehoorzaamde, zo gehoorzaamde Jezus Zijn hemelse Vader. Jezus is de meerdere Jozef. Zoals Jozef er veel voor over had om zijn broers te zoeken, zo heeft de Heere Jezus er alles voor over gehad om voor zondaren de zaligheid te verwerven.’
- ‘Zoals Jozef is vernederd en heeft geleden en vervolgens verhoogd werd tot onder koning van Egypte, zo is ook Christus door Zijn lijden tot Zijn heerlijkheid ingegaan.’
- ‘Een hoeveel meerdere Jozef is Hij! Hij heeft immers alles Zélf verworven in Zijn bitter lijden en smadelijke dood.’
- ‘Zoals Jozef zijn broers vergeeft en niet veroordeelt, zo doet Jezus dat, maar dan nog veel meer.’
- ‘In elke kerkdienst gaat het ten diepste om de ontmoeting met Hem, Die meer is dan Jozef, namelijk Jezus Christus. U hebt een gezegende kerkdienst als u in de preek persoonlijk tot u hoort zeggen: “Ik ben Jezus Christus, uw Heiland en Zaligmaker – vrees niet.”’
Lijnen naar Christus
Drie veelgebruikte manieren om over Christus te preken vanuit de geschiedenis van Jozef zal ik hier bespreken.
De eerste manier die veel voorkomt, is de manier van typologie. In zo’n geval wordt gezegd: Jozef is in zijn vernederingen in zijn verhoging een type van de Heere Jezus. Vaak wordt er bij gezegd: ‘Jezus is meer dan Jozef’. In een preek over Gen. 41 wordt gezegd: ‘Een type: dat wil zeggen: een schaduwbeeld, een afspiegeling van Hem, Die de dienst knechtgestalte zal aannemen, Die slaaf zal willen worden, Die Zichzelf zal geven aan het kruis. Maar zo tegelijk zal Hij zijn: de hoogste Profeet, de enige Hogepriester en eeuwige Koning, de Zaligmaker, dé Behouder der zielen.’
Daarnaast worden er heilshistorische lijnen getrokken. Er wordt een verbinding gelegd tussen het Oude en Nieuwe Testament door te wijzen op het doorgaande verlossingswerk van de Heere God: Zoals God via Jozef redding geeft aan het gezin van Jakob, zo geeft God via Jezus redding aan de wereld.
De volgende manier hangt hiermee samen: de lijn‘belofte – vervulling’. De Heere God houdt vast aan Zijn beloften. Zo heeft God aan Abraham beloofd dat Hij hem tot een groot volk zou maken (Gen. 12: 2). Ook belooft God dat er een Verlosser zal komen. Deze beloften zouden niet vervuld worden als het huis van Jakob ten onder zou gaan. In de geschiedenis van Jozef wordt de spanning opgebouwd: komen de beloften van God in gevaar?Zullen ze wel vervuld worden? Ja, want wat de broers van Jozef ten kwade hebben gedacht, dat heeft God ten goede gedacht. De slechte daden van mensen werden door God gebruikt om redding te bereiken. God vervult wat Hij belooft! Hoe dit heen wijst naar de Heere Jezus kunt u denk ik zelf invullen.
Preekvoorbereiding
Na de analyse van de preken richtte het onderzoek zich op de preekvoorbereiding om zo een beeld te krijgen van de manier waarop een preek over het Oude Testament wordt voorbereid. In het voorbereiden van een preek is het belangrijk om de Bijbelse geschiedenis in het perspectief van de heilshistorie te plaatsen. Zo is te zien hoe God Zijn weg gaat met Zijn volk en met deze wereld. Het Oude Testament richt haar blik op de toekomst: van de val naar de opstanding, van de duisternis naar het licht! De heilsgeschiedenis is als een rode draad die door de Bijbel loopt. In de geschiedenis van Jozef is dit telkens weer te zien. Het lijkt niet goed af te lopen als Jozef in de put zit of als hij naar Egypte wordt gevoerd. Maar God gebruikt het in Zijn plan.
Tijdens de preekvoorbereiding komen er verschillende zaken aan bod: een grondige exegese(Bijbeluitleg), aandacht voor de context en het onderzoek naar de boodschap voor de eerste hoorders. Maar door het kijken door de lens van Jezus naar het Oude Testament, kan er een boodschap naar voren komen die die eerste hoorders niet hebben gezien. Daarom is totaalprediking van het Oude en Nieuwe Testament van belang. Bijbelteksten moeten in de context van de hele Schrift gezet worden, waardoor te zien is dat God Zijn beloften vervult. In de geschiedenis van Jozef wordt duidelijk dat God Zijn belofte aan Abraham (Gen. 12: 3) vervult en in de geboorte van Christus is deze vervulling nog duidelijker zichtbaar.
Er moet aandacht zijn voor enkele valkuilen in het voorbereiden en houden van een preek. Het kan bijvoorbeeld zomaar gebeuren dat het O.T. gezien wordt als minderwaardig ten opzichte van het N.T. Het besef moet er zijn dat het O.T.meer is dan belofte alleen en het N.T. meer dan vervulling alleen. Zoals het O.T.als belofte ook vervulling is, zo is het N.T. als vervulling ook belofte.
Een tweede valkuil in de preekvoorbereiding is dat uitlegkunde inlegkunde wordt. Daarom moet het Woord aan het woord komen en moet je de tekst uit laten spreken. Een eerlijke omgang met de Schrift wordt gevraagd, zowel voor de predikant die een preek voorbereidt, als voor iemand die voor zichzelf de Bijbel leest.
Zelf het Oude Testament lezen
Nu de vraag aan u: hoe gaat dat bij u als u uit de Bijbel leest? Leest u thuis regelmatig een Bijbelgedeelte uit het Oude Testament? Stelt u zichzelf wel eens de vraag:hoe wijst dit gedeelte heen naar de Heere Jezus? Want in de hele Bijbel is te zien dat God Zijn plan trekt. Zijn hand is zichtbaar in de geschiedenis. Het Oude Testament getuigt er al van, want de oudtestamentische boeken wijzen heen naar de Zoon van God, zoals Jezus Zelf ook zegt: ‘De Schriften zijn het die van Mij getuigen (Joh. 5: 39). Ja, het Oude Testament wijst al heen naar Jezus Christus, de Verlosser, geboren in Bethlehem, Die in doeken werd gewikkeld enin de kribbe lag.
Sjors Bulten (CGK Enschede-Oost) is 5e jaars admissiaal student. Bij het schrijven van zijn scriptie ‘Jozef in het licht van Jezus Christus’ werd hij begeleid door prof.dr. M.J. Kater.
