Dood en leven liggen dicht bij elkaar rond de Zwolse Agnietenberg. Bij de gelijknamige feestlocatie wordt zojuist een huwelijk voltrokken. Honderd meter verderop, op begraafplaats Bergklooster, verlaat een groepje mensen een pas gedolven graf. De ruim opgezette begraafplaats straalt rust uit, het is een groene oase op tien minuten fietsen van het stadsrumoer.
Ik spreek er af met beheerder Bert Pierik (61). Hij woont hier al zijn hele leven – ook zijn vader, opa en overgrootvader waren beheerder van de begraafplaats – en kan zich geen leven zonder de begraafplaats voorstellen. Hij heeft de stille hoop dat zijn zoon hem opvolgt, al is dat nog lang niet zeker. Bergklooster, gelegen op een oude rivierduin van de Overijsselse Vecht, dankt zijn naam aan het Sint Agnietenklooster dat in de veertiende eeuw werd gesticht. De beroemdste bewoner is ongetwijfeld Thomas a Kempis (ofwel Thomas van Kempen), die hier zijn De imitatione Christi schreef, in het Nederlands vertaald als De navolging van Christus. Niet alleen kloosterlingen, maar ook allerlei mensen uit Zwolle en omgeving vonden in de loop der jaren hun laatste rustplaats rond het klooster, dat ten tijde van de Reformatie werd afgebroken.
Brokstukken
Pierik doet er alles aan om de geschiedenis en daarmee de herinnering aan het klooster en Thomas a Kempis levend te houden. Hij vertelt over hem aan de voet van de gedenksteen van deze aan de Moderne Devotie verbonden mysticus uit de vijftiende eeuw. Hoog rijst hij boven de graven uit, je kunt niet om hem heen. Pierik probeert het zich voor te stellen, zegt hij, hoe A Kempis hier zijn beroemdste werk schreef, en hoe hij ‘met een boekje in een hoekje’ verpoosde in het veld – de manier waarop hij door vele kunstschilders is afgebeeld. Af en toe wordt de herinnering aan het verleden heel tastbaar. Nog steeds stuiten Pierik en zijn collega’s, bij het ruimen van graven, op brokstukken van het klooster.
Portugese boeken
Die brokstukken belanden niet bij het grofvuil, maar vinden hun weg naar het museum dat op initiatief van Pierik is ontstaan in een oude school naast Bergklooster. Al jarenlang verzamelt hij allerlei attributen die met Thomas a Kempis te maken hebben, en in maart dit jaar was het dan zover: de officiële onthulling van het welkomstbord, een grote, uitgehouwen kloostersteen. Met enthousiasme en gepaste trots verzorgt Pierik – synodaal gereformeerd opgevoed maar al decennialang niet meer kerkelijk betrokken – de rondleiding. Bij binnenkomst vallen direct de beelden op, originelen en afgietsels van het hoofd van Thomas a Kempis. Ook hangen zowel in de schoolgang als in het voormalige lokaal verschillende schilderijen met daarop de beeltenis van de mysticus. Voor het museum verzamelt Pierik exemplaren van De navolging van Christus – naar verluidt een van de meest verspreide boeken ter wereld. Bijzonder zijn twee exemplaren in het Portugees, afkomstig van een frater uit Brazilië die had gehoord van de oprichting van het museum. Pierik ziet het als zijn taak het verhaal van de begraafplaats en het klooster te blijven vertellen en door te geven aan nieuwe generaties.
De tentoonstelling is niet groot, maar wel met zorg ingericht. Het museum is op afspraak te bezoeken, al wil Pierik het museum in de toekomst wellicht een aantal middagen per week openen. De beheerder leidt zowel individuen als groepen rond.
Zwolle kent nog meer sporen van de Moderne Devotie. De schrijn van Thomas a Kempis is te zien in de Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw-ten-Hemelopneming in het centrum van de stad. En ook de Latijnse school, in de veertiende eeuw opgericht door Joan Cele, voorman van de Moderne Devotie, is te bezoeken. Op Bergklooster wordt jaarlijks een aantal ontmoetingen bij de gedenksteen georganiseerd door de stichting Thomas a Kempis.
Meer informatie over de begraafplaats en het museum: www.bergklooster.nl
Meer informatie over Thomas a Kempis in Zwolle: www.thomasakempiszwolle.nl
