Dominee Joan Bonhof is deeltijdpredikant en werkt daarnaast drie dagen voor het Centrum voor Israëlstudies (CIS), gedeeltelijk thuis en gedeeltelijk in de Christelijke Hogeschool Ede (CHE). Wat is het CIS? Waarom worden onze kerken ermee gediend en hoe werd een predikant daar directeur?“
Een kerk zonder Israël bestaat niet, want wie Israël vergeet, zaagt de tak door waarop hij zelf zit (vergelijk Romeinen 11). Vanuit dit besef wil het CIS de Joods-christelijke ontmoeting op verschillende plekken en manieren stimuleren en bevorderen. Luisteren, dienen en getuigen vormen daarin de drie kernwoorden.” Dit is te lezen op de website van het Centrum voor Israëlstudies. Joan Bonhof is directeur van deze organisatie en legt uit hoe deze samenwerking tussen GZB, CGK en CHE is ontstaan.
“Vanaf de jaren zestig vinden onze kerken het belangrijk om een Israëlpredikant te hebben. Jarenlang werden predikanten dus naar Israël gezonden. Bij de Gereformeerde Zendingsbond (GZB) binnen de PKN ontstond ook het verlangen om present te zijn in Jeruzalem. Zij wilden actief deelnemen en samen de kosten dragen, wat welkom was, want een ‘expat’ hebben is duurder dan een werknemer in Nederland. Na dominee A. Brons volgde Albert Groothedde en sinds begin oktober 2023 is Geert de Korte Israëlwerker in Jeruzalem.”
Naast de directeur werkt er een managementassistente bij het CIS in Nederland. Het bestuur bestaat uit leden van de CGK, de GZB en de CHE. Het kantoor van het CIS is op de CHE bij de theologie-afdeling ondergebracht. Binnen het curriculum van de opleiding theologie is aandacht voor kerk en Israël. Jaarlijks wordt een minor aangeboden over kerk en Israël, die toegankelijk is voor alle studenten. Er worden studiereizen georganiseerd waarbij ontmoetingen plaatsvinden met Joden en met Palestijnse christenen.
Israëlwerker
De Israëlwerker heeft als taak de ontmoeting met het Jodendom te bewerkstelligen en geeft deze onder andere vorm via deelname aan gespreks- en studiegroepen. Tijdens de gesprekken over de Schrift komt ook het Nieuwe Testament aan bod, eveneens een boek met Joodse wortels. Via onder meer een platform is er contact met Messiaanse Joden.
Wat de Israëlwerker leert, koppelt hij terug via artikelen en projecten zoals in het geval van Albert Groothedde de Verkenners-serie: informatieve filmpjes voor basisschoolleerlingen, die hij samen met zijn vrouw Martha maakte.
“Het onderwerp ‘Israël’ speelt vooral bij de oudere generatie”, stelt Bonhof. “Jongeren worden op allerlei manieren beïnvloed en daarom is het belangrijk kinderen al heel jong hiervoor te interesseren. Tieners bereiken lukt niet door het publiceren van ‘theologische boekjes’, maar veel meer via podcasts en video’s als De Verkenners.”
‘Het onderwerp Israël speelt vooral bij de oudere generatie’
Hoe ben je zelf betrokken geraakt op en bij Israël?
“Ik ben opgegroeid in een reformatorisch gezin in de tijd dat de vervangingstheologie ter discussie kwam te staan. Verschillende predikanten gingen zich hiermee bezighouden: ds. P. den Buttter in de Christelijke Gereformeerde Kerken, ds. R. Boogaard in de Gereformeerde Gemeenten en ds. E.F. Vergunst in de Hervormde Kerk. Zij schreven hierover het boekje Zijn trouw aan Israël nooit gekrenkt. In diezelfde tijd hoorde ik Baruch Maoz uit Israël spreken en toen is dit onderwerp gaan leven. Maoz zei toen dat het de grootste misdaad ten opzichte van de Joden is om hun het Evangelie onthouden. Veel heb ik hierover gelezen. Later ging ik me meer bezighouden met onderwerpen als evangelisatie en daardoor de islam, maar altijd bleef ‘Israël’ op de achtergrond aanwezig, ook bij mijn vrouw Gerdine.
Als predikant bij de ICF in Utrecht voelde ik op een gegeven moment dat ik deze periode af zou gaan ronden, maar ik wist niet waarheen ik verder zou gaan. Toen zag ik de advertentie van het CIS en een vriend zei dat dit helemaal bij me paste. Ik solliciteerde en met name het tweede gesprek was een heel fijn geestelijk gesprek dat ging over Gods weg met Israël. Ik werd benoemd en moest daarna hard ‘bijstuderen’, ging leiding geven (aan de Israëlwerker en de managementassistent), bestuursvergaderingen voorbereiden en bijwonen, projecten beheren, enzovoort.”
Bij het CIS gaat het over Israël. Wat verstaan jullie hieronder?
“Israël betreft zowel het land als het volk en de religie. En wat het volk betreft, dat zijn Joden wereldwijd: in Israël en erbuiten. Binnen Israël zijn er zowel orthodoxe Joden als andere Israëliërs. Als we het over Israël hebben, hebben we het dus over het Joodse volk in de breedte.
Wij hebben een gemeenschappelijke Schrift en een Joodse Messias. De God van Israël is Koning van de wereld. Gods verbond met Israël is nooit opgezegd. Te vaak en te lang is gedacht dat de kerk het overgenomen had. Te lang hebben we ons tegen Joden afgezet, ze werden gezien als ‘godsmoordenaars’, onbekeerlijk. Dit schiep een voedingsbodem voor Jodenvervolging en uiteindelijk de Holocaust. Bij Joden in Nederland heerst vaak angst en wantrouwen richting de kerk.”
Leren van Israël
“Leren van Israël doen we van de manier waarop zij de Bijbel uitleggen. Daarin zijn we overigens niet de eersten. In de tijd van de Reformatie lezen we ook wel dat men voor de uitleg van een lastig Schriftgedeelte te rade ging bij de rabbijn. Joden hebben wel een andere manier van uitleggen, meer associatief. Dan zie je steeds meer verbindingen en blijkt het Nieuwe Testament een ontzettend Joods boek te zijn! Als je die Joodse achtergrond daar niet bij hebt, snap je maar de helft.”
Bonhof signaleert in de breedte van kerkelijk Nederland grote theologische verschillen in visies waar het Israël betreft. Over wel of juist geen zending, de vervangingstheologie, de tweewegenleer. Het CIS probeert ook over deze onderwerpen het gesprek aan te gaan.
Toen kwam die zwarte zaterdag, 7 oktober. Is er een ervóór en erna?
“Zeker! De steun wereldwijd – als die er al was – is grotendeels verdwenen. Er heerst een zekere matheid in Israël, het leven gaat door, maar de glans is eraf. De oorlog legt over alles een schaduw. Wereldwijd neemt het antisemitisme schrikbarend toe en de vraag is wat we ertegen kunnen doen.”
‘Blijf vooral bidden voor Israël. Maak er niet uitsluitend iets politieks van’
Heb je nog adviezen voor de Wekkerlezers?
“Blijf vooral bidden voor Israël. Maak er niet uitsluitend iets politieks van maar bid voor het volk. Kijk daarnaast in je eigen woonplaats of daar Joden wonen en of onderzoek of je bijvoorbeeld een bericht kunt sturen, zodat ze weten dat er mensen zijn die naast hen willen staan.”
