‘Is stilte in deze week wel op haar plaats?’
Deze week is het de Stille Week, ook wel de Goede Week genoemd. De week begint met de Palmzondag en eindigt met de Stille Zaterdag. In deze week valt de Goede Vrijdag met een eredienst waarin de kruisdood van Jezus verkondigd wordt. Sommige gemeenten geven ook op de andere dagen aandacht aan Jezus’ laatste week op aarde in een meditatieve bijeenkomst met Bijbellezing, gebed en zang. Het is aan te bevelen om na zo’n bijeenkomst geen vergadering te plannen, zodat de overdenking nog wat kan doorwerken.
Is stilte in deze week wel op haar plaats? Is het geen manier om je af te sluiten van wat er werkelijk gebeurt? Let eens op wat er met en door Jezus gebeurt. Op Palmzondag wordt gelezen dat Jezus Jeruzalem binnentrekt op een ezelsveulen. Die intocht is allesbehalve stil. Daar wordt gejuicht: ‘Hosanna!’ De hele stad komt in rep en roer. Jezus rijdt door, de tempel binnen. Daar is het ook allesbehalve stil: het gekoer van offerduiven, het geschreeuw van kooplieden en geldwisselaars. Jezus typeert het als een rovershol. Hij maakt de onrust nog erger door meubilair om te gooien en mensen met geweld weg te jagen.
Op Goede Vrijdag wordt gelezen over Jezus’ kruisdood. We weten heel goed dat zo’n executie er niet zachtzinnig aan toeging. Het uitjouwen van de veroordeelden op weg naar Golgotha, de kreten van pijn bij het geselen en het kruisigen.
Wie op de andere dagen van de Stille Week een passage uit het evangelie leest tussen de intocht en de kruisiging leest over twistgesprekken en een voorzegging van de verwoesting van Jeruzalem en een gebedsworsteling. Het Johannesevangelie lijkt nog het meest de sfeer van stilte te benaderen door de lange rede van Jezus aan de maaltijd in de intieme kring van Zijn discipelen. Maar als je die woorden goed leest, ontdek je ook onrust, verdriet en schreien en weeklagen (Joh. 16: 20). Wat is er eigenlijk ‘stil’ aan de Stille Week?
Stilte na Boetsja
De Stille Week van dit jaar valt in een tijd van oorlogsgeweld in ons werelddeel. De oorlog van Rusland tegen Oekraïne gaat zijn negende week in. Een stroom Oekraïeners is het land ontvlucht en een deel ervan is ook in ons land opgevangen. Het kan ongemakkelijk voelen om een Stille Week te houden. We weten van de gruwelijkheden die het Russische leger begaat door steden en dorpen te verwoesten. Aangrijpend zijn de berichten en de beelden uit de stad Boetsja. Gewone burgers zoals u en ik zijn van hun fiets geschoten of onderweg bij het doen van boodschappen neergeschoten. Ik probeer me de stilte voor te stellen die er in de straten hing direct na het vertrek van de soldaten. De doden op straat als stille getuigen van de gruwelijkheden. En het is niet bij Boetsja gebleven. De lijst van namen van steden en dorpen die eerst door Russische soldaten waren ingenomen en waar ze zich nu weer uit teruggetrokken hebben, wordt steeds langer en ook wordt duidelijker wat ze hebben aangericht. Moet je niet in actie komen en het onrecht van de daken schreeuwen? Je kunt zeggen dat het zo nu eenmaal gaat in een oorlog. Dat is een waarheid als een koe, maar daarom juist zo schrijnend. Waar komt die onmenselijke beestachtigheid toch steeds weer vandaan?
Eén voor twaalf
Bij alle oorlogsgeweld is de aandacht voor het nieuwe klimaatrapport van het klimaatpanel van de Verenigde Naties, het IPCC, dat op 4 april verscheen, minimaal geweest. Dat rapport was alarmerend. Het is niet langer vijf voor twaalf, maar één voor twaalf om nog iets te doen om de schade als gevolg van klimaatverandering enigszins te beperken. De tijd om ervoor te zorgen dat de opwarming van de aarde op niet meer dan 1,5 graad uitkomt is minimaal geworden en dan moet alle hens aan dek. Het rapport bespreekt ook de relatie tussen klimaatverandering en armoede, een ander groot onrecht op wereldniveau. Arme landen kunnen zich niet of nauwelijks aanpassen terwijl de rijke landen in veel grotere mate verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van schadelijke stoffen. In dit rapport komen ook wetenschappers aan het woord over gedragsverandering van mensen. Het rapport verscheen terwijl het nieuws beheerst werd door beelden van dikke rookwolken boven Oekraïense steden en van het verwrongen staal van kapotgeschoten tanks. Een handjevol wetenschappers demonstreerde in Den Haag, want ‘stilzitten is geen optie meer’. De nieuwe regering reserveerde 35 miljard euro voor klimaatverandering, maar de oorlog in Oekraïne bepaalt ons bij de ontoereikendheid van onze defensiekracht, zodat de verdeling van de financiën heroverwogen moet worden.
Zwijgen en getuigen
Te midden van oorlogsgeweld en met de drang in actie te komen tegen de dreigende klimaatramp, komt de gemeente stil bijeen rondom het lijdensevangelie van Christus. Laat het in een van de bijeenkomsten in deze Stille Week maar eens vijf minuten stil worden. Dat is een confrontatie met jezelf. Als je zo samen bent met een aantal mensen om je heen. Niemand die iets tegen je zegt. Je weet niet waar je moet kijken en je voelt jezelf bekeken. Dat wordt op een bepaald moment ongemakkelijk. Wat kunnen vijf minuten dan lang duren! Vijf minuten stilte om de stem van het ten hemel schreiende leed in de wereld te horen. Vijf minuten stilte om de gedachtestroom in je hoofd op te merken en de zorgen in je hart.
Maar je hoort ook het verhaal van het lijden en sterven van Christus. Als deze laatste week van het leven van Jezus op aarde naderbij komt, vertragen de evangelisten hun beschrijving. Van dag tot dag, van uur tot uur. Het gaat naar een hoogtepunt, naar het doel van Jezus’ menswording. God Zelf openbaart Zich in een gekruisigde Christus. En als God Zich aan een mens openbaart, hoef je die mens niet tot stilte te manen, dat wordt hij dan vanzelf. Dan is er ontzetting, verlegenheid en eerbied. En je durft alleen weer op te kijken als je de woorden hoort: ‘Vrees niet!’ Zo overkwam het de eerste getuigen die na de ontzetting van het kruis in de Stille Week op Pasen de levende Christus ontmoetten. Hij gaf hun de opdracht om te getuigen dat Hij alle macht heeft in hemel en op aarde.
