jaargang 130, nr. 8, 16 april 2021
Er waait een koude, gure wind door ons land. Na een paar dagen met zomerse temperaturen is het kwik tot dicht bij het vriespunt gedaald. De week voor Pasen, die algemeen bekend staat als de Stille Week, was van begin tot eind verre van stil. En dat allemaal rond een memo met daarop vier woorden.
Zelden is over vier woorden zoveel gezegd en geschreven als in de Stille Week van 2021. Alleen al het verslag van de besprekingen in de Tweede Kamer is honderdduizend woorden lang. Bij sommige predikers kun je als hoorder het gevoel krijgen dat er veel mensenwoorden aan een Bijbeltekst worden bijgevoegd, maar een preek van gemiddelde lengte bevat niet meer dan vijfentwintighonderd woorden … In de Tweede Kamer liep dat op tot honderdduizend, omgerekend dus veertig preken. Waren het maar preken geweest, dan had het een goede uitwerking kunnen hebben in ons land!
Een nieuwe wind
Veel van de sprekers deden hun best de ander – en vooral ook de andere partijen – ervan te overtuigen dat er zeker bij hen een nieuwe wind waaide en dat vanaf nu waarheidsvinding voorop zou staan. In deze nieuwe opstelling werkte uiteraard door dat in vorige periodes de Tweede Kamer te meegaand was geweest, zeker vanuit de partijen die samen een coalitie vormden. Vanuit scheef gegroeide vormen van loyaliteit en gebrek aan onderlinge constructieve kritiek, was het mogelijk gebleken dat een drama als de toeslagenaffaire zich vele jaren kon voortslepen.
Dat dit anders moet, staat voor niemand in Nederland ter discussie; maar dat het nog niet zo eenvoudig is hier goed handen en voeten aan te geven bleek dus wel. En juist de naam van de politicus die zich voor meer politiek dualisme sterk had gemaakt prijkte op het memo, met de toevoeging: functie elders. Er waaide inderdaad een nieuwe wind!
De kern van alle consternatie is terug te voeren op een onhandigheid van een van de verkenners. Opeens was zij een gewoon mens. Geschrokken van de melding positief getest te zijn op het covid-19-virus, had zij alle papieren – deels zelfs ongelezen – bij elkaar gegrist en was zij daarna halsoverkop naar buiten gerend. Een foto in hoge resolutie deed de rest. Deze werd haar en veel andere politici noodlottig.
Hete hoofden, koude harten
In het politieke tumult van de Stille Week wist bijna niemand het hoofd koel te houden. Het ene fileermes bleek nog scherper te zijn dan het andere. Van de fragmenten van het debat die ik heb gezien zijn mij vooral de hete hoofden bijgebleven. Hoe het met de harten was gesteld kon ik niet zien, maar de scherpte van veel dat gezegd werd doet vermoeden dat die kouder waren dan de hoofden. Het kan niet anders dan dat in dit verbale geweld tijdens de Stille Week mensen beschadigd zijn. Het woord karaktermoord is meer dan eens gevallen om duidelijk te maken wat er gebeurde. Ergens hadden de politieke ontwikkelingen wel iets van een Passion, zoals de EO die jarenlang heeft opgevoerd, maar dan zonder uitgeschreven script en met een aantal slecht spelende en vals zingende acteurs …
Wat zou het indrukwekkend zijn geweest als na de emotionele verklaring van de bewuste verkenner alle leden van de Tweede Kamer hun mondkapje voor hadden gedaan en met het schaamrood op de kaken naar huis waren gegaan. Maar helaas, daarvoor waren de emoties te hoog opgelopen.
Wat is waarheid?
De vraag van Pilatus – wat is waarheid – in de politieke ontwikkelingen van de Stille Week zal wel nooit beantwoord worden. Of Pilatus wel echt wilde weten wat waarheid was, is mij nog steeds niet helder. Of alle politici vorige week op zoek waren naar de waarheid en de betekenis van de ‘vier woorden’ is voor mij ook nog steeds de vraag. Wat wel waar is, is het feit dat de politieke storm in de Stille Week mij – en mogelijk ook anderen – te veel heeft afgeleid van het overdenken van het lijden en sterven van onze Heiland en de noodzaak daarvan: mijn zonden en mijn eeuwig heil. Dat onze minister-president in korte tijd van een mooie verkiezingswinst – met daarbij de nodige Hosanna’s – bijna het politieke toneel had moeten verlaten omdat zijn tegenstanders hem wilden ‘kruisigen’ betreur ik voor hem als mens, maar waar het in de Stille Week vooral om had moeten gaan is de diepe weg die Christus moest en wilde lopen om verlossing te bewerken voor iedereen die in Hem gelooft!
Veel waarheid, weinig wijsheid
Als ik dan toch de vinger op de plek probeer te leggen waar het politieke bedrijf ontspoorde, dan kom ik uit bij het feit dat te veel mensen op zoek wilden naar een waarheid die er simpelweg niet was. In het verlengde daarvan zou het zegenrijk zijn als onze volksvertegenwoordigers niet alleen hadden gezocht naar waarheid, maar ook naar wijsheid. In dat verband moest ik denken aan de woorden van Prediker: ‘De wijsheid maakt de wijze sterker dan tien machthebbers die in de stad zijn. Voorzeker, er is geen mens rechtvaardig op de aarde, die goeddoet en niet zondigt. Zet ook uw hart niet op alle woorden die men spreekt, opdat u niet hoort dat uw knecht u vervloekt. Want uw hart heeft ook vele keren erkend dat ook u anderen hebt vervloekt’ (Pred. 7: 19-22). Als ik Prediker goed begrijp, raadt hij ons aan ons niet te focussen op de woorden die de ander over ons heeft gesproken, maar eerlijk naar onszelf te kijken en ons te realiseren dat wijzelf zo ook over de ander kunnen hebben gesproken. Als die wijsheid meer aanwezig was geweest in Den Haag was het debat anders verlopen. Dan waren de harten warmer en de hoofden koeler gebleven.
Warme harten, koele hoofden
Dat laatste: warme harten en koele hoofden gun ik ook onze kerken en de broeders die geroepen zijn zich over de besturing van ons kerkverband te buigen. De generale synode zal na een voorlopig laatste zittingsdag in juni van dit jaar tijdelijk gesloten worden en – als de Heere het geeft – in de loop van 2022 voortgezet worden om een aantal heikele onderwerpen te bespreken en dan tot goede besluitvorming te komen. Dat vraagt veel van de betrokken synodeleden, waaronder geduld en wijsheid. Het vraagt ook veel van alle CGK’ers die de mening zijn toegedaan dat de tijd van spreken is verstreken en dat er zo snel als mogelijk besluiten genomen moeten worden. Analoog aan wat er in Den Haag gebeurd is, kan ook in onze kerkelijke gemeenten en vergaderingen een sfeer van wantrouwen, hete hoofden en koude harten ontstaan. Ook in kerkelijke organisaties kan groepsvorming plaatsvinden, kunnen coalities worden gesmeed en ambtsdragers gebukt gaan onder een ongezond hoge druk vanuit ‘de achterban’. In dat opzicht is de politiek van de afgelopen weken een spiegel waar we als kerken niet genoeg in kunnen kijken.
Omgekeerd kan de politiek nog iets leren van de manier waarop het kerkelijke leven geordend is. De zorgvuldigheid waarmee in lijn van de kerkorde besluiten voorbereid en genomen worden, behoedt voor impulsieve reacties en overhaaste beslissingen. En sommige regels kunnen helaas pas op waarde geschat worden als ze zijn afgeschaft. Zo leek het democratisch ideaal dat niet de koning maar de Tweede Kamer verkenners en (in)formateurs zou benoemen, maar welke gevolgen dat had hebben we de afgelopen weken pijnlijk ondervonden …
Koninklijke profetie
Wie de troonrede van 2020 er nog eens op naleest, zou bijna denken dat onze koning toen ter afsluiting profetische woorden heeft gesproken: ‘De opdracht in het parlementaire jaar dat vandaag begint, is over deze crisis heen de toekomst te blijven zien en te blijven werken aan perspectief voor alle generaties. U mag zich in uw werk gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.’ Laten we dat maar doen: bidden om wijsheid, van de Koning die opgestaan is, die leeft en die de Waarheid is!
