Bijna iedereen kent de naam Sion wel. Maar wat is het precies? Waar denken we aan? Wat heeft het ons te zeggen?
Sion vandaag
Vandaag de dag kun je nog steeds een berg bezoeken die Sion wordt genoemd, ten zuiden van de huidige oude stad van Jeruzalem. Je vindt hier kerkgebouwen, een protestantse begraafplaats en het (zogenoemde) graf van David. Dit laatste gebouw is belangrijk voor joden, christenen en moslims, al is het alleen maar omdat David in alle drie de godsdiensten een belangrijk historische persoon is (geweest). Historisch gezien is het onwaarschijnlijk dat David hier echt begraven is, maar het heeft aanhangers van alle drie de godsdiensten niet belet om er een heilige (gebeds)ruimte van te maken. Daarnaast wordt de bovenzaal traditioneel beschouwd als de zaal waar Jezus het Heilig Avondmaal vierde.
Als je als toerist (of pelgrim) hier loopt, realiseer je je direct dat dit niet de heuveltop is met het tempelplein. En ook de (opgravingen van de) oude stad van David is een heuvel verderop te vinden.
‘Opvallend is het overigens wel dat David Jeruzalem koos als hoofdstad’
De oorspronkelijke berg Sion is dan ook de heuvel waar het oude Jebus zich bevond. Koning David bouwde hier later zijn paleis. Op de uitloper hiervan, de berg Moria, is de tempel gebouwd door koning Salomo. Waarschijnlijk is in de tijd van de kruisvaarders de naam Sion verbonden aan de huidige heuvel Sion.
Voor velen een verwarrende situatie. Er is de afgelopen duizenden jaren veel gebeurd ten aanzien van de naam van de berg Sion!
Sion in de Bijbel
De naam Sion komt ongeveer 150 keer voor in de Bijbel. Vanaf het eerste begin wordt de stad verbonden met de naam van koning David. 2 Samuël 5 beschrijft dat koning David optrok naar Jeruzalem en vocht tegen de Jebusieten. De vesting Sion was strategisch gelegen, waardoor de Jebusieten het onmogelijk achten dat David het zou veroveren. Zelfs de blinden en de kreupelen zouden het kunnen verdedigen, spotten ze. Via de watergang vanaf de bron Gihon kwamen de mannen van David de stad binnen. Ook vandaag de dag is het trouwens mogelijk om door deze tunnel te lopen. Sinds enige tijd worden toeristen via een groot scherm in de stad van David geïnformeerd over de geschiedenis van de burcht Sion.
In 2 Samuël 5 is de Sion de naam van de vesting, de burcht. Het is haast synoniem voor de ‘stad van David’ en Jeruzalem. Er zijn verschillende gedachten over de betekenis van de naam Sion. Sommigen denken dat het ‘burcht, vesting’ betekent. Anderen zien een verwijzing naar het woord ‘droogte’, waardoor het zou verwijzen naar een ‘dorre, hete plek’. Dit laatste lijkt strijdig met de huidige situatie. Als je als reiziger vanaf de route van de Dode Zee en Jericho richting Jeruzalem rijdt, rijd je namelijk van een warme, droge omgeving richting een koelere, meer groene heuveltop.
Opvallend is het overigens wel dat David Jeruzalem koos als hoofdstad. Het ligt meer centraal dan de stad waar David tot koning gekroond werd: Hebron. En het is een strategisch gelegen plaats op de heuvel. Maar het is wel een stad in het gebied van de stam van Benjamin, de stam van zijn voorganger Saul. Een opvallende keuze dus van David in een land waar de scheidslijnen getrokken werden op basis van de stamindeling.
Als koning Salomo de bouw van de tempel voltooid heeft, laat hij de ark van het verbond van de HEERE overbrengen uit de stad van David, dat is Sion (1 Kon. 8: 1; 2 Kron. 5: 2). De locatie van de tempel (de berg Moria) hoorde oorspronkelijk dus niet bij de berg Sion.
Later veranderde dit. In de Psalmen (zie Psalm 48 en 132) wordt bezongen dat God Sion heeft gekozen. Dan gaat het over de koning en zijn troon (in de stad van David) én de tempel, waar God wilde wonen onder Zijn volk. De berg Moria wordt hiermee een eenheid met de berg Sion.
De huidige naamgeving is verwarrend. Even verwarrend kan het gebruik van de naam Sion in de Bijbel lijken. Want soms wordt Sion gebruikt als een synoniem voor de stad Jeruzalem, soms gaat het over de berg Sion, een van de heuvels waarop Jeruzalem is gebouwd, soms over het heiligdom. In de profeten wordt Sion ook gebruikt als naam voor de hele stad Jeruzalem (Jesaja, Jeremia, Zacharia). Soms vanwege dichterlijke parallellie, bijvoorbeeld in Jesaja 37: 22: ‘Want van Jeruzalem zal uitgaan wat overgebleven is, en wat ontkomen is, van de berg Sion’. Veel vaker wordt het gebruikt om te benadrukken dat Jeruzalem niet zomaar een stad is. Het is de stad van David, meer nog de stad die God gekozen heeft. Waar de tempel stond. Waar God woonde onder Zijn volk. Sion, de stad van de tempel van de Heere.
‘Sion is niet alleen de plaats waar de zegen van de Heere naartoe gaat (dan gaat het over stad en volk), maar ook de bron van zegen’
De naam Sion krijgt echter nog een verdere uitbreiding: het wordt ook gebruikt als naam voor het volk. Soms aangeduid als de ‘dochter van Sion’ (bijv. Jes. 62: 11; Jer. 4: 3) of de ‘inwoonster van Sion’ (Jer. 51: 35). Maar deze toevoegingen worden ook wel weggelaten. Jesaja roept het uit: ‘Klim op een hoge berg, Sion, verkondigster van een goede boodschap’ (Jes. 40: 9). En vaak spreekt Jesaja namens de Heere tot het volk: ‘Ik de Eerste, zeg tegen Sion’ (Jes. 41: 27).
Zo zien we dat de naam Sion van een geografische aanduiding zich ontwikkelt naar een profetische en dichterlijke (theologische) naam voor een plaats en voor een volk. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat we de naam Sion vooral terugvinden in de profeten en in de Psalmen.
Als letterlijke geografische locatie raakt het in de Schrift steeds meer uit het zicht. Als het gaat om de fysieke stad en de berg, wordt meer en meer gekozen voor de naam Jeruzalem. Van de zeven keer dat de naam Sion terugkeert in het Nieuwe Testament betreft het vijf keer een citaat uit het Oude Testament. Gezien de ontwikkeling van de naam Sion is het niet verwonderlijk dat de andere twee teksten in het Nieuwe Testament gaan over de theologische betekenis, het hemelse Sion (Hebr. 12: 22 en Openb. 14: 1).
Sion in de Psalmen
Na de profeten komt de naam Sion het meest voor in de Psalmen (zo’n 40 keer). Ook in de Psalmen is Sion meer dan de vesting en de berg. De naam van de heuvel Sion is vaak een benaming van de hele stad. Psalm 48: 3 zingt ‘Mooi van ligging, een vreugde voor heel de aarde, is de berg Sion aan de noordzijde, de stad van de grote Koning!’ Berg en stad smelten zo samen. Daar hoort het volk van Juda helemaal bij: ‘Jeruzalem, roem de Heere, Sion, loof uw God’ (Ps. 147: 12). De inwoners, dat zijn de kinderen en de dochters van Sion (Ps. 149: 2). God verkoos de stam Juda, de berg Sion (Ps. 78: 68). Zo kan de naam Sion wijzen naar berg, stad en volk. Naar Sion strekt zich Gods liefde uit. Hij zal verlossing zenden (Ps. 69: 36).
Maar er is meer. Sion is ook de woonplaats van de Heere (Ps. 9: 12; 74: 2; 76: 3). Daar waar Zijn heiligdom staat (de tempel). Waar Hij Zijn Naam aan heeft verbonden. Sion is niet alleen de plaats die door God gekozen is en door Hem verlost wordt, maar ook de plaats waar verlossing vandaan komt! (Ps. 14: 7; 20: 3; 53: 7; 110: 2; 128: 5; 134: 3). Als Israël bidt om verlossing, verwacht het de verlossing uit Sion. De lofzang wordt gezongen tot God, in Sion (Ps. 65: 2). Sion is de volmaakte schoonheid (Ps. 50: 2), want God verschijnt er blinkend.
Sion is niet alleen de plaats waar de zegen van de Heere naartoe gaat (dan gaat het over stad en volk), maar ook de bron van zegen. Deze bron van zegen is er niet omdat het volk zo voortreffelijk is. De bron van zegen komt voort uit Gods keuze voor Zijn volk. En Hij houdt Zijn beloften.
De tempel wees in alles heen naar de Heere Jezus, die weliswaar buiten de stad heeft geleden op de heuvel Golgotha, maar in alles verbonden was met het heiligdom Sion. De zegen stroomt, omdat Hij de prijs heeft betaald.
Naar ons
De zegen uit Sion beperkt zich niet tot Sion (Jeruzalem en het volk Israël). Jesaja profeteert dat de Thora uit Sion zal uitgaan en het woord van de HEERE uit Jeruzalem (2: 3). Ook richting de niet-Joodse volken gaat het Woord. Veel volken zullen naar de berg van de HEERE (Sion!) gaan om van Hem te leren.
De naam Sion is overgezet van de ene berg naar de andere. Het is veranderd van een fysieke locatie naar stad en volk en later synoniem geworden voor de woonplaats van God, voorheen de tempel maar vooral ook het hemelse Sion.
Veranderingen zijn van alle tijden. De laatste decennia gaan veranderingen harder dan ooit.
‘Het heiligdom staat vast en het Woord bestaat tot in eeuwigheid’
Jongere generaties zien veranderingen vaak als kansen, oudere generaties zijn sneller geneigd om ze als bedreiging te ervaren. De trend van digitalisering én ontlezing kan ertoe leiden dat de Schrift minder (langdurig en diepgaand) opengaat. Tegelijkertijd zijn er nieuwe mogelijkheden om het Woord te horen en door te geven. We kunnen digitaal de Schrift beluisteren, zelfs tijdens het rijden. Waar internet is, kan het Woord daar komen waar zendelingen nauwelijks kunnen komen. Het heiligdom staat vast en het Woord bestaat tot in eeuwigheid.
De verwoesting van de tempel (70 na Christus) én het verbod voor Joden om in Jeruzalem te komen (135 na Christus) hebben de kijk op de berg Sion radicaal veranderd. De offers konden en hoefden niet meer te worden gebracht. We zijn eraan gewend dat we in alle plaatsen kunnen bidden. Maar de woorden van Jezus aan de Samaritaanse vrouw waren radicaal en schokkend voor velen. Er komt een tijd dat men niet meer naar de fysieke berg Sion hoefde te reizen om te kunnen bidden (Joh. 4: 21).
Maar daarmee is de berg Sion niet verdwenen. God verandert niet. Zijn Woord blijft eeuwig. Zijn beloften staan vast.Nu we het nieuwe seizoen in zijn gegaan, mogen we ons laven aan dit Woord dat uit Sion komt. In de gemeente en in de persoonlijke omgang met de Heere. Door Christus mogen we naderen tot het heiligdom. Tot de berg Sion, de stad van de levende God (Hebr. 12: 22). Laten we dat dagelijks doen. Zodat we leren te verlangen naar die dag dat we het Lam zien staan op de berg Sion (Openb. 14: 1).
Ds. J.H. Bonhof is directeur van het Centrum voor Israëlstudies
