Weet u nog wat op de drempel van 2022 naar 2023 uw verwachting was van het nieuwe jaar? Mijn verwachting was niet dat 2023 er heel anders zou uitzien dan het jaar dat we net hadden afgesloten. Toch moet van 2023 gezegd worden, dat er dingen gebeurd zijn die onverwacht diep ingegrepen hebben.
Crisisjaar 2022
Eind vorig jaar werd er in De Wekker ook teruggekeken. Gesteld werd dat 2022 kon worden getypeerd met het woord ‘crisis’. We kwamen toen net uit de coronacrisis van 2020 en 2021. Die crisis lag achter ons, maar er was nog steeds een stikstofcrisis, een klimaatcrisis en een wooncrisis. Er was een oorlog bijgekomen, relatief dichtbij, omdat Rusland Oekraïne was binnengevallen, met een stroom vluchtelingen uit Oekraïne als gevolg. En in 2022 bevond ons kerkverband zich ook in crisissfeer. Het was het jaar waarin de generale synode werd afgesloten met besluiten over vrouw en ambt. Als je het zo opgesomd ziet, denk je: veel erger kan het allemaal niet worden.
Gewenning
Dat werd het in bepaalde opzichten inderdaad niet. Neem nu de oorlog in Oekraïne. Dat is uitgemond in een slepend conflict. De vergelijking met de Eerste Wereldoorlog wordt gemaakt: wat een snelle militaire operatie had moeten zijn, verzandde in een loopgravenoorlog. Niemand is er blij mee, maar hoe beëindig je de patstelling zonder gezichtsverlies? De situatie blijft onveranderd triest, want het vernietigen van spullen en van mensenlevens gaat door, maar de aandacht voor deze oorlog wordt verdrongen door andere gebeurtenissen.
Ook in ons kerkverband is de sfeer van crisis in het afgelopen jaar wat geluwd, is mijn indruk. Niet dat er geen zorgen zijn, maar de besluiten uit 2022 hebben niet als gevolg gehad dat ons kerkverband uiteen is gevallen. Het afgelopen jaar heeft laten zien hoe de kerken de besluiten van de generale synode hebben verwerkt. Een aantal classes heeft zijn activiteiten afgeschaald en zijn hoop gevestigd op de volgende generale synode, andere classes hebben ervoor gekozen te blijven functioneren ondanks onderlinge spanningen. De plaatselijke gemeenten zetten het werk van de bediening van Woord en sacramenten, het pastoraat en de catechese voort.
Positieve lichtpuntjes
Naast deze twee voorbeelden waarvan je kunt zeggen dat het crisisgevoel eromheen wat is weggetrokken in 2023, zijn er juist ook voorbeelden te noemen van gebeurtenissen die een gevoel van opluchting en hoop geven. Als kerkelijk voorbeeld noem ik de vereniging van de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerken tot de Nederlandse Gereformeerde Kerken per 1 mei. Een vereniging van kerken in een tijd van toenemende polarisatie, dat is toch wel bijzonder. En dan te bedenken dat er een tijd is geweest dat de tegenstellingen onoverbrugbaar leken.
Als het gaat om de klimaatcrisis was er op de valreep van dit jaar een bericht dat als heel positief is ontvangen. Op de klimaattop in Dubai werd voor het eerst afgesproken om te stoppen met het gebruik van fossiele brandstoffen. Het enkele feit dat dit uitgesproken is door bijna 200 landen wereldwijd, wordt als historisch beschouwd. Dat dit akkoord er kwam onder leiding van de sultan van een oliestaat maakt het des te opmerkelijker.
Maar 2023 zal toch met name door ons herinnerd worden als het jaar van de oorlog in Israël en de verkiezingswinst van de PVV.
Zwarte sabbat
Op 7 oktober wordt Israël overvallen door Hamasstrijders vanuit de Gazastrook. Ze richten een slachtpartij aan in Israëlische grensplaatsen en op een festival en nemen ruim 200 gijzelaars mee. Na verloop van tijd dringt steeds meer door hoe gruwelijk ze te werk zijn gegaan. Wat iedereen zo schokt is dat deze aanval onverhoeds was, te vergelijken met de Jom Kippoeroorlog in 1973. Toen vielen onverwacht Syrië en Egypte Israël binnen, op een van Israëls feestdagen. Die oorlog werd in Israël net herdacht. Op 7 oktober wordt ook het slot van het Loofhuttenfeest gevierd en is het de vooravond van het feest van Simchat Thora. Hoe kan het dat deze aanval de Israëlische overheid en het leger zo heeft verrast? Zoals te verwachten viel, slaat Israël hard terug met een aanval op de Gazastrook. Het gevolg is wereldwijd een golf van antisemitisme en van moslimhaat.
Onverwachte winst
In ons eigen land werden we allemaal verrast door de grote verkiezingswinst van de PVV op 22 november. Dat deze partij van Geert Wilders zo duidelijk de grootste zou worden had niemand verwacht. De kans is reëel dat Wilders de nieuwe premier van ons land wordt. Gezien de manier van zijn optreden in de politiek had ik dat niet voor mogelijk gehouden. ‘Bestaanszekerheid’ werd in de aanloop naar de verkiezingen als hét grote thema genoemd. Daar werd meestal het etiket ‘links’ op geplakt. Om het bestaan te verzekeren moet het minimuminkomen omhoog, moet er meer geld naar de zorg en naar het onderwijs. Het rechtse thema was de vluchtelingenproblematiek. Minder instroom van buitenlanders, daarvoor moest je bij de PVV zijn en, minder hard gesteld, bij de VVD. Omdat na de vele jaren van rechts-liberale politiek voor veel mensen hun bestaanszekerheid op het spel stond, zat links in de lift.
‘2023 zal toch met name door ons herinnerd worden als het jaar van de oorlog in Israël en de verkiezingswinst van de PVV’
Het liep toch anders. Een partij die nog rechtser te boek staat haalde de grootste winst binnen. De thema’s ‘bestaanszekerheid’ en ‘migratie’ blijken alles met elkaar te maken te hebben. Om veilig te leven heb ik ruimte nodig. Een ander vormt een bedreiging als die ruimte schaars is. Een euro kun je maar één keer uitgeven, laat die dan wel mijn kant op rollen. Zo begrijp ik het wel dat de PVV voor veel Nederlanders een aantrekkelijke boodschap heeft. De partij lijkt zich ook wat gematigder op te stellen nu ze regeringsverantwoordelijkheid moet nemen.
Niet meer dan een elftal
Tegelijkertijd is het aantal zetels van de christelijke partijen CDA, SGP en ChristenUnie tot een historisch dieptepunt van elf gedaald. Twintig jaar geleden was alleen het CDA al vier keer zo groot. Nu was de groep cultuurchristenen bij het CDA al jaren groot. Voor cultuurchristendom kun je nu ook bij de PVV terecht. Maar dat kleine elftal dat nu over is, zegt toch wel iets. Je ziet er de ontkerkelijking in terug. En onze beweeglijkheid. Als christen stem je niet per se op een christelijke partij, zoals je als christelijk-gereformeerde niet per se altijd christelijk gereformeerd blijft. Ik kan dat persoonlijk jammer vinden, het maakt het bestaan veel minder voorspelbaar en zeker. Maar ik geloof ook dat 2023 een anno Domini was en ik geloof dat 2024 een anno Domini is. De Here Jezus is er helder over dat de polarisatie zal toenemen: ‘Wie onrecht doet, hij doe nog meer onrecht; wie vuil is, hij worde nog vuiler; wie rechtvaardig is, hij bewijze nog meer rechtvaardigheid; wie heilig is, hij worde nog meer geheiligd. Zie, Ik kom spoedig en mijn loon is bij Mij om een ieder te vergelden, naardat zijn werk is’ (Openbaring 22: 11,12). Dat klinkt niet geruststellend. Dat klinkt eerder als een aansporing om je roeping en verkiezing vast te maken.
